Er ligt een bijzonder dagboek in de archieven van het Regionaal Historisch Centrum Eindhoven. Namelijk een geschreven door de heer Slagboom uit de periode van september 1944 tot en met mei 1945. De familie Slagboom woonde in de Zeelsterstraat 46 in Eindhoven.
Onder andere de bevrijding van Eindhoven en het 19-september bombardement komen aan bod. De reden dat J. Slagboom is begonnen met het dagboek is veelzeggend, het was oorspronkelijk bedoeld als een brief aan zijn zoon Dick. Zoonlief zat destijds ondergedoken in Ultrum, Groningen:
Dick,
Nu het waarschijnlijk is, dat we voor geruimen tijd geen verbinding meer met je kunnen hebben, zal ik probeeren, in een soort dagboek de voornaamste gebeurtenissen op de schrijven. Wij bidden om een weerzien in welstand, maar mocht het zoo zijn, dat God het anders besloten heeft, dan hopen we, dat je dit in handen krijgt en zodoende een overzicht hebt over hetgeen hier gebeurd is.
Om 4.15 naar de kerk. Dominee is afwezig, ouderling Veenhuizen zal een preek lezen. Er is sprake van, dat de geallieerde legers Brussel bereikt hebben. Kwart voor vijf hooren we vliegtuigen; steeds meer. Ook het afweergeschut laat zich hooren.
De sirenes loeien: luchtalarm!
Ouderling de Vries gaat naar buiten en komt kort daarna weer binnen. Een hevig dreunen; er vallen bommen, blijkbaar op of bij het vliegveld. Op een enkele uitzondering na blijven de menschen kalm en zoeken schuiling vóór in de kerk en tusschen de banken. Gedurende plusminus 40 minuten schudt en dreunt alles, alsof de heele stad eraan gaat. Stof en rook verduisteren de lucht. Als alles weer kalm is, dankt broeder Veenhuizen met ons God, die ons weer heeft gespaard. Het bleek dat er onder de burgerij geen enkel slachtoffer was. Het vliegveld was geheel omgeploegd. Eén bom viel in de Bergen op Zoomstraat, gelukkig juist bij de straatkruising, zoodat door de ontploffing niemand gedeerd werd.
Maandag 4 september
De wildste geruchten doen de ronde. De Duitschers zouden het vliegveld ontruimen, de geallieerden zouden de Nederlandse grens bereikt hebben. Ieder vol hoor. ’s Nachts rond half twee. We zien vanuit ons slaapkamerraam, dat de Duitsers vele objecten op het vliegveld in brand gestoken hebben. Ook de mooie Roomsche school aan de Zeelsterstraat, die meer dan 4 jaar door troepen bezet was, staat in lichterlaaie. Aldoor trekken soldaten weg. In de meening, dat dit de dag der bevrijding zal zijn, leggen we de driekleur gereed. De meeste NSB'ers zijn de stad uitgevlucht.
Dinsdag 5 september
Men zegt, dat Breda en Maastricht vrij zijn. Den heelen dag branden en ontploffingen van militaire installaties.
Teleurstelling, omdat nog steeds geen geallieerde troepen verschijnen, terwijl het gerucht ging, dat zij reeds in Valkenswaard zijn.
De stroom van terugtrekkende Duitschers vermindert. Burgers plunderen door de Duitsers verlaten gebouwen en installaties (vliegveld). ’s Nachts rond 11.45 uur: een geweldige ontploffing, die de huizen doet schudden, wekt ons. Bij de buren valt vensterglas op straat. Uit het bed gesprongen, rukken we de ramen open. Helpt niets: bij een volgende explosie breken de meeste ruiten aan de voorkant boven en beneden. Terwijl de kinderen zich kleeden, volgt de eene ontploffing de andere.
De hemel één vlam en seconden later het geluid, dat de huizen schudt, zoodat kalk en cement overal vallen en zelfs het licht uitgaat.
Als de explosies minder worden, begeeft ieder zich naar buiten. De vrouwen ruimen het glas op en de mannen helpen elkaar om de grootste ramen dicht te maken. Zij gebruiken daartoe planken, die door lieden uit de omgeving den vorigen dag van het vliegveld weggehaald zijn. Gelukkig, dat het mooi, licht weer is.
Woensdag 6
’s Morgens de kapotte ramen van de slaapkamers zoo goed mogelijk met carton dichtgemaakt. In het algemeen teleurstelling onder de burgerij, omdat er nog steeds geen bevriende soldaten zijn. De geallieerde troepen staan nog ver in België en de geruchten over Breda en Maastricht blijken valsch te zijn. Nog steeds branden en hevige explosies.
Het vliegveld en de door de Duitsers verlaten huizen worden steeds meer geplunderd, hoewel vele burgers de plunderaars voorhouden, dat dit niet goed is.
Op de fabriek doet men bijna niets meer, er is weinig elektriciteit en gas beschikbaar. Velen beginnen schuilkelders en loopgraven in tuin en erf te maken. In den afgeloopen nacht hebben eenige, naar men zegt, beschonken Duitsers in de Strijpschestraat een paar woonhuizen opgeblazen, waarin een Duitse instantie gevestigd geweest is. Twee der onverlaten vonden hier zelf den dood onder het puin.
Glyders RAF en RCAF op weg om paratroops te helpen
Foto: vervaardiger onbekend, collectie RHCe, nr. 64516
Zondag 10 september
De heele week onrust. De Duitsers voeren het onderhanden weermachtswerk en de daarvoor bestemde gereedschappen uit de fabriek weg. Kanonvuur uit Zuidelijke richting. Iederen dag Engelse jagers in de lucht, die Duitse voertuigen beschieten.
Dinsdag 12 september
Nieuwe geruchten, dat de geallieerden naderen. ’s Middags kerkeraad, die gestoord wordt, doordat de Duitsers een houten gebouwtje achter het klooster in brand steken. Het heele Philipspersoneel moet thuis blijven.
's Morgens loopgraaf in tuin gemaakt.
Woensdag 13 september
Briefjes rondgebracht en aangeplakt, waarin een Duitsch politieofficer het Philipspersoneel onder bedreiging met de zwaarste straffen aanmaant, onmiddellijk naar zijn werk te gaan. Slechts een klein gedeelte gaat. De Duitsers zijn begonnen om machines uit de fabriek in te laden en weg te voeren.
Zaterdag 16 september
Met ingang van maandag het Philipspersoneel op wachtgeld, met uitzondering van enkele groepen. Nog steeds Engelse jagers, die voornamelijk het verkeer onder vuur nemen. Honderden menschen halen kolen en aardappelen van het vliegveld. Vrijdag is Maastricht bevrijd en Eijsden.
We krijgen nooddistributie, 125 gram boter, 2 kilo aardappelen, brood als voorheen, geen kaas, geen suiker, geen vleesch, alles per 2 weken.
Zondag 17 september
’s Morgens naar de kerk. Om 10.30 zwaar geronk van vliegtuigen. De koster gaat even buiten kijken en waarschuwt dat er veel bommenwerpers in de lucht zijn. Reeds hooren we bommen vallen. Dominee onderbreekt zijn preek en de menschen komen voor in de kerk. Gelukkig vallen de bommen op grooten afstand. Om 11.00 uur als het iets rustiger is, gaat dominee ons in dankgebed voor en legt hij den zegen op de gemeente.
We gaan naar huis. Onderweg horen we nog steeds de bommen vallen en zien we groote aantallen vliegtuigen. We schuilen nog enkele malen.
Tijdens het middagmaal gaat nog steeds het geweld door. Stof verduistert het licht.
Omstreeks 14.00 uur: Groote zwermen vliegtuigen in het Noorden, komend van het Westen. Wij zien ongeveer in de richting Best en Son ontelbare parachutisten en glijvliegtuigen dalen. In de lucht ontploffende granaten. Jachtvliegtuigen die rond kruisen. Enkele transporttoestellen storten neer. Wij hooren, dat de Philipsbedrijven geheeld ontruimd worden. Tallooze ontploffingen volgen, vermoedelijk deelen van de fabriek, die door sprengkommando’s vernield worden, misschien ook station of telegraafkantoor. Boven de stad stijgen rookwolken op. In de richting Aalst zien we herhaaldelijk jagers op doelen op den grond schieten.
Om 15.30 naar dominee en de Vries: afgesproken, dat we vanmiddag geen dienst houden. Bombardementen vanmorgen waarschijnlijk op Duitse stellingen aan het Wilhelminakanaal. In Zeelst 18 burgers dood en groote verwoesting door bombardement. Hevig geschutvuur in het Zuiden; in de buurt van Waalre groote brand.
Men zegt, dat ook in de omgeving van de groote rivieren duizenden parachutisten geland zijn. We verwachten nu spoedig de bevrijding.
9.00 uur: Mitrailleurgeratel uit richting Woensel. Men zegt: Engelschen vechten in de Woenselschestraat. Ik ga naar de stad. Onderweg hoor ik, dat de vernielingen gister bij Philips niet zoo ernstig zijn. Keer bij Kerkakkerstraat terug naar huis, omdat Duitse kanonnen in onmiddellijke nabijheid vuren. Ga schuilloopgraaf in orde maken.
10.30 uur: twee Engelsche autootjes elk met 2 soldaten en overigens vol met jongens uit de buurt komen uit richting Veldhoven door de Zeelsterstraat en keeren bij de Bootenlaan weerom.
Geschut- en mitrailleurvuur duurt voort.
13.30 uur: Gerucht dat de stad vol vlaggen is. Er rijden eenige partisanen voorbij, op motorfiets met mitrailleur. Ook 2 politieagenten met oranjeband.
14.00 uur: ik zie de eerste Nederlansdsche vlag in de buurt van de Sint Trudokerk. De kinderen loopen al met oranjestrikken en bloemen.
14.30 uur: De commandant van de geallieerde troepen verzoekt de burgerij in huis te blijven. Hij verwacht gevechten met de Duitschers die nog in Aalst zijn. De vlag bij St. Trudo wordt weer ingehaald.
15.00 uur: Zweefvliegtuigen en parachutisten landen in Noordelijke richting.
18.30 tot 21.00 uur: Aanhoudend geratel door de stad. Ieder trekt er heen. Het blijkt een stroom van pantserwagens te zijn; het geallieerde leger, dat vanuit België oprukt in de richting van Son, dus waarschijnlijk Nijmegen.
Men zegt, dat de Duitschers ingesloten zijn.
21.00 uur: De geallieerde luchtwacht bestookt deze ingesloten troepen in het Zuiden. ’s Nachts vrij rustig, nog steeds geschutvuur. We hebben geen elektriciteit meer.
Op 17 september, terwijl het 2e Britsche leger door de laatste Duitse verdedigingslinie in België brak, zijn Amerikaansche parachutisten geland in Son, Grave en Nijmegen, en Engelsche dito ten noorden van Arnhem. De Amerikanen hadden ’s maandags de bruggen over het Wilhelminakanaal, de Maas en de Waal in handen. Het tweede Engelsche leger stroomde door Eindhoven, over Son en Grave naar Nijmegen, maar kwam te laat in Arnhem om daar eveneens de rivierovergang te winnen.
Eindhoven is voor ernstige gevechten gespaard, doordat de Duitsers ten zuiden van de stad naar het oosten uitweken.
Wij zij vrij. God zij dank.
’s Morgens alle vlaggen uit. Er is geen leidingwater. Om 09.00 uur naar de stad. Onderweg vertelt men, dat Maastricht gisteren door de Duitsers gebombardeerd zou zijn, 1100 dooden. Hopelijk is het niet waar.
Overal vlaggen en oranje, voor de winkels in feestartikelen lange rijen liefhebbers.
De stad vol troepen, hoofdzakelijk Amerikanen. Een aanhoudende stroom van motorvoertuigen (het 2e Engelse leger) trekt van zuid naar noord. De P.A.N. de Nederlandsche partisanen (honderden bewapende mannen) bewaken openbare gebouwen en halen NSB'ers op, die zij in bewaring stellen.
Vrouwen en meisjes, die met Duitsche soldaten zich hebben opgehouden, worden kaal geknipt.
In Strijp doet dat een NSB-lapper in het klooster aan de Bezemstraat. In de Schootschestraat hangt een pop met het uniform van een daar wonende NSB-schoenmaker hoog in de lucht. Hij draagt portretten van Hitler en Mussert en heeft een Duitsche krant in den zak. De bevolking danst en zingt. ’s Middags trekken veel tanks door onze straat in richting Veldhoven. Later te voet Amerikaanse parachutisten. Nog later een lange stoet motorvoertuigen van de R.A.F. met walsen, kranen en verder gereedschap voor het in orde maken van het vliegvels. In het noorden landen weer zweefvliegtuigen. Het geschutvuur in het zuidwesten wordt wakker.
Men beweert, dat Arnhem, Nijmegen en Apeldoorn vrij zijn, sommigen zeggen zelfs Utrecht. Vanmorgen 3 rood-wit-blauw omrande aanplakbiljetten van de Philipsdirectie. Het eene begint: leve de Vrijheid, leve de Koningin en bevat de mededeeling, dat de bestaande directie voorloopig de zaken drijft. Een tweede zegt, dat we 3 vacantiedagen hebben en per persoon f.15,- extra krijgen en allen aanstaande vrijdag weer op de post moeten zijn, terwijl het derde de instelling van een ordedienst bericht.
In de straat komt een jongmensch bij zijn ouders op bezoek, die in mei 1940 als soldaat naar Engeland vertrok en nu uit België een dag verlof heeft. Een wagen met muziek brengt serenades aan alle menschen, die voor de goede zaak in concentratiekampen gezeten hebben, o.a. ook aan meester Jansen. We zingen samen het Wilhelmus.
Om 20.00 uur komt het gerucht uit de stad, dat uit Nuenen Duitsche pantserwagens naar Eindhoven oprukken, men noemt aantallen van 10-80-117. Iets later zegt men, alle vlaggen moeten binnen.
Plotseling, terwijl moeder de kinderen naar bed brengt, in het Zuidoosten lichtkogels. Sommigen houden het voor vuurwerk, maar ik voel angst. Inmiddels vallen bommen in het oosten der stad. Ik zie vuur en rook. Snel de kinderen weer gekleed en allen in de schuilloopgraaf. Vliegtuigen, die recht boven ons lichtkogels uitgooien. Bommen die door de lucht gieren en ontploffen.
Een half uur zaten we in de loopgraaf, ieder oogenblik den dood verwachtend en biddend tot God om redding. Toen de vliegtuigen weg waren, hoorden we geschut- en geweervuur.
De hemel was rood van vuur, het leek alsof heel Eindhoven in brand stond en er een geweldige slag plaatsvond.
Menschen gingen voorbij, wier woningen ontruimd moesten worden, omdat niet ontplofte bommen in de nabijheid liggen, o.a. in Tjalkstraat en Schippershof. Iemand, die uit de stad kwam, vertelde, dat bij Philips de papierfabriek, de cartonage, de drukkerij en de glasfabriek getroffen waren en dat in de stad en in Stratum veel verwoest was. Duitsche troepen zouden uit oostelijke en zuidwestelijke richting oprukken.
Om 22.30 ging Teus naar Pietje informeeren, die gelukkig bij Herder in de schuilkelder zat en daar den nacht bleef. We legden de kinderen gekleed op bedjes in de woonkamer, haalden ook Teus en Suus hier met de kleintjes en zijn rond 23.30 zelf ook op in de benedenkamer neergelegde bedden gaan liggen.
Om 00.30 zijn we nog even in de schuilplaats gegaan, omdat een vliegtuig lichtkogels uitwierp, maar gelukkig bleef het verder rustig. Ook het schieten hield op.
Woensdag 20 september
Het verschrikkelijke bombardement van gisteravond heeft de stemming gedrukt. Alle vlag- en feestvertoon is verdwenen. Er moet in Stratum een voltreffer op een schuilplaats 42 slachtoffers gemaakt hebben.
Men verwacht vele honderden dooden.
De Duitsche troepen zijn klaarblijkelijk verdwenen. Wel moeten er nog veel in de omgeving zijn. Het eerste Engelse vliegtuig (een kleine verkenner) stijgt van het vliegveld op. Tusschen 5 en 7 uur trekken honderden transportvliegtuigen in noordelijke richting, blijkbaar met nieuwe troepen. Zij vliegen heel laag. Heel den dag Engelse jagers in de lucht. Er rijden weer veel kranen en andere werktuigen naar het vliegveld. Twee proclamaties één van onze Koningin en één van generaal Eisenhower zijn aangeplakt. De Duitsche tijd is vervangen door Greenwichtijd. Spertijd van 21-6u.
Teus heeft uit Zeelst 10 pond vleesch gehaald van een door het bombardement van zondag gedood paard, zoodat wij en de buren heel de week vleesch eten.
Donderdag 21 september
De nacht was rustig. Vanmorgen geschutvuur uit richting Zeelst. Nog steeds een onafgebroken stroom van gemotoriseerde troepen uit het zuiden. Men zegt, dat de Nederlandse Irene-brigade doorgetrokken is. Bij de brug in Best zouden gevechten gaande zijn. Men beweert, dat de transportvliegtuigen, die gisteren passeerden, troepen gebracht hebben naar Arnhem. In Limburg zou Sittard bevrijd zijn en tusschen Geel en Tilburg moeten 100.000 Duitschers ingesloten zijn.
Een 30-tal Duitse krijgsgevangenen trekken voorbij.
’s Middags weer groote groepen transportvliegtuigen naar het noorden. Op den terugweg valt een Duitsche jager hen aan, met het gevolg dat één vliegtuig brandend neerstort in de buurt van den Boschdijk. ’s Avonds geschutvuur in noordwestelijke en zuidoostelijke richting, drie groote lichtbundels vanuit het westen in de lucht, die den omtrek verlichten alsof de maan schijnt. We vermoeden, dat dit is ter vergemakkelijking van de operaties. Verschenen zijn eerste nummers van Eindhovens Dagblad en van een blad voor Oost-Brabant, beide met hooggestemde artikelen over de bevrijding. Vandaag reeds zijn Engelse vliegtuigen op het vliegveld gedaald en opgestegen.
Vrijdag 22 september
Den heelen nacht is er hevig geschoten en is er een druk voorbijgerijden van oorlogstuig, dat ook met slechts korte pauzen op den dag voortgaat. Tanks, kanonnen, vrachtauto’s. een soldaat vertelt mij, van Antwerpen te komen, via Turnhout dat dus blijkbaar ook bevrijd is. Het zeer onwaarschijnlijke bericht gaat rond, dat Keilen veroverd zou zijn. Te mooi om waar te zijn.
We geven de voorbijtrekkende soldaten appels, perziken en tomaten. Zij geven de kinderen bonbons en chocolade en ik heb vandaag twee Engelse sigaretten gerookt.
We hebben nog steeds geen gas en elektriciteit. Vandaag zouden we weer aan het werk gaan, maar er is aangeplakt, dat tengevolgde van het bombardement daarvan nog niks komt.
Zaterdag 23 september
Den heelen nacht geschutvuur in het noorden. Menschen van de technische bedrijven zijn vandaag bij Philips weer aan het werk gegaan. In de stad staan nu frontberichten aangeplakt. Het front loopt nu waarschijnlijk van Terneuzen over Antwerpen, langs het kanaal naar Turnhout, vandaar naar Eindhoven, waar een breede corridor tot Nijmegen bezet is. De Waalbrug is onbeschadigd in geallieerde handen. In Arnhem zitten de Engelse parachutisten blijkbaar door de Duitschers ingesloten en is de toestand minder mooi, hoewel volgens de laatste berichten het tweede Engelse leger contact hem hen heeft en Elst bereikt heeft.
Nuenen, Vessem, Nederwetten en Mierlo zijn bevrijd.
In de omgeving van Eindhoven zijn de Duitschers op het Wilhelminakanaal teruggedrongen. Men zegt, dat dat zij ook uit Best verjaagd zijn. Rond 4 uur honderden transportvliegtuigen in noordoostelijke richting. Velen hebben een zweefvliegtuig op sleeptouw. Vermoedelijk versterkingen voor Arnhem. We hebben nu al in drie weken geen aardappelen of groenten kunnen koopen en in twee weken geen melk. Er is nog steeds geen gas of elektriciteit, het laatste is oorzaak dat er nog geen krant verschijnt.
Vandaag zijn de meeste slachtoffers van het bombardement begraven, waarschijnlijk plusminus 200 dooden.
Maandag 25 september
Vannacht artillerievuur heviger dan tevoren.
De kranten geven nu dagelijks bulletins uit, die hier en daar aangeplakt worden, zoodat wij op de hoogte zijn van het frontnieuws.
Arnhem wordt nog steeds door de Duitschers taai verdedigd. Best is nog in hun handen. Deurne is bevrijd en nu pas ook Turnhout. ’s Middags weer veel transportvliegtuigen, die bijzonder laag overgaan. Om 5 uur vergadering in ontspanningsgebouw, waar Frits Philips ons toespreekt en, verblijdend feit, ons in dankgebed voorgaat tot God, die ons heeft bevijd. Aanwezig is ook de heer Otten, die vrijdag uit Engeland hier is aangekomen en die nu ook een toespraak tot ons houdt en o.a. eenige mededelingen doet over den stand der bedrijven in Engeland en Amerika. Ten besluite zingen we het Wilhelmus. Verschrikkelijk regenweer vandaag, wat ons het meest spijt voor de krijgsoperaties. Vandaag is de melkboer geweest.
Dinsdag 26 september
De nacht was stiller dan gisteren, hoewel nog steeds kanonvuur in het noordoosten en schijnsel als van branden. Krijg bericht, dat ik morgen naar Philips moet.
Helmond, Oss en Asten zijn vrij.
Bom gevallen 19 September in woensel, op huis van family Bastian. Overleden grootvader schoon daughter and 3 kinderen. I
Wat heftig en verdrietig dat jouw familie slachtoffer was geworden van de gevechten rond de bevrijding van Woensel, Margo. Dat heeft vast een grote impact gehad op de familie. Hartelijk dank voor het delen van je verhaal.
