In het 'topjaar' 1952 vertrokken in totaal 48.690 Nederlanders naar de klassieke emigratielanden Canada, Australië, Nieuw Zeeland en Amerika. Aangemoedigd door de overheid begonnen ze daar aan een nieuw, avontuurlijk leven. Voor Brabanders bleef dat nieuwe leven bij voorkeur een katholiek leven.
Emigreren vereiste de nodige voorbereiding, bijvoorbeeld door het aanleren van de Engelse taal. In die behoefte werd voorzien door de N.C.B.. Die afkorting staat voor Noordbrabantsche Christelijke Boerenbond. Wilde je als Brabants boerengezin je geluk overzee beproeven, dan volgde je hun emigratiecursus. Naast Engels leerde je daar natuurlijk ook hoe je ook in den vreemde als goed katholiek door het leven kon gaan. Ook de huwelijksmoraal werd daarbij niet vergeten.
Bij familie Welten in Neerkant vindt de emigratiecursus in de keuken plaats. Iedere week zet moeder Welten de huisraad aan kant en wordt de woonkeuken een leslokaal. Welten timmerde de tafels. Pater Van den Elzen geeft de godsdienstles.
foto: Fotopersbureau Het Zuiden/Beeldcollectie Abdij van Berne, collectie BHIC, nr. 1695-009718
De emigratiecursussen werden druk bezocht, zo zien we aan de massale opkomst bij de kerkelijke afsluiting van dergelijke cursussen in 1950 en 1951 op deze foto's. Het is nu toch bijna niet meer voor te stellen dat al deze mensen in die bomvolle kerken hun Brabant vlak daarna zouden verlaten voor een onzeker bestaan overzee.
In het Nieuwsblad van het Zuiden van 25 juli 1951 lezen we:
"De Emigratiecursus is toegankelijk voor alle emigranten boven de 15 jaar. Er wordt wekelijks gedurende ongeveer een half jaar les gegeven in Engelse taal en Godsdienst. [...]
Een arts zal huwelijksvoorlichting geven, terwijl een verpleegster enkele middagen gezondheidszorg behandelt voor de emigrerende vrouwen en meisjes"
"Op zijn brommer reed hij in de avonduren de hele omgeving af voor de Engelse les aan de Brabantse emigranten"
N.C.B. Emigratiecursus, gegeven door J.C.J. de Bok, Zeeland 1950
foto: Fotopersbureau Het Zuiden, collectie BHIC, nr. 1682-001402
Onderwijzer J. de Bok verzorgde dit soort emigratiecursussen. Niet alleen in Zeeland trouwens, waar deze foto gemaakt is. Met zijn brommer reed hij in de avonduren de hele omgeving af - door weer en wind als het moest - om Engelse les te geven aan de mensen die wilden emigreren. Hij schreef ook zijn eigen cursusboekjes (je ziet op de foto dat een aantal mensen stencils in de hand heeft).
Volgens zijn dochter Joke vond haar vader dat lesgeven niet altijd even makkelijk, want de "cursisten" waren van allerlei leeftijden en hadden nogal een wisselende opleiding. Velen hadden alleen maar lagere school. Je ziet het ook aan de kleding bijvoorbeeld: links vooraan twee jongens met de klompen aan, achteraan mannen met stropdas om.
Andere sprekende details op de foto: de bovengrondse telefoondraden buiten en binnen het affiche aan de muur, recht boven het hoofd van docent De Bok, met een reclame voor... Bokbier!
Geboortig zijnde in een dorp bij Groenlo kan ik me niet herinneren dat er aldaar zoveel voorafgaande begeleiding was voor de emigrerende gezinnen en alleengaande Geldersen.. Een oudere broer die met zijn vrouw en 2 kinderen als ‘ boerenknecht ‘ in de Noord Oost polder werkte zou en aanmerking komen voor een nieuw bedrijf: dit werd uitgesteld omdat er na de watersnoodramp in 1953 aldaar boeren die hun bedrijf kwijt waren voorrang kregen...... Toen besloten zij naar Canada te vertrekken .... de enige voorgaande actie was een cursus Engels en alhier geen schulden te hebben!!
Ik heb een vraag: mijn vader is begin vorige eeuw als dienstplichtig sodaat gelegerd in de Citadel kazerne. Zijn er over die plek opnames gevonden over periode??
Bedankt voor je reactie Frans, ik kan me voorstellen hoe groot zo'n avontuur geweest moet zijn. Zelfs vertrekken naar de Noordoostpolder in die tijd was natuurlijk ontzettend ingrijpend. Maar dan, niet al te goed voorbereid, vertrekken naar Canada is bijna niet te bevatten. Hebben ze het er wel goed gemaakt?
Je vraag over de film over de Citadel heb ik trouwens nog even door gemaild aan mijn collega. Daar komen we op terug.
Beste Frans, nog even een aanvullende vraag over onze Citadel, bedoel je dus begin 1900? Mijn collega heeft een aantal foto's gevonden uit waarschijnlijk die periode die betrekking hebben op onze Citadel. Mocht dus de periode kloppen wat jou betreft, dan ga ik graag kijken of we de foto's aan je op mogen sturen.
Aansluitend aan mijn bericht over de emigratie van het gezin van mijn broerJan naar Canada hierbij het vervolg. Half jaren 50 vertrok hij met zin vrouw en 2 kleuters naar het dorp St Anne, in Manitoba dicht bij de stad Wiinipeg. Hij kon een boerderij van een Fransman overnemen. Die is nog in ons geboortedorp Beltrum, bij Groenlo geweest. Hij reed in een 2 Cheveauw Citroen.( de Eend). In die tijd echht een bezienswaardigheid..... Zij gingen met een vliegtuig: de huisraad kwam later per schip.... Het was in het vroege voorjaar: de boerenknecht die hij zou opvolgen woonde er nog.... El ders een huisje en werk hunnen vinden: bij een nertsfokkerij. Na verloop van tijd merkte hij dat de velletje in de nabije States beter betaald werden..... Daarmee verdiende hij zo veel dat hij een grote boerderij kon kopen omdat hij als extra voer de bierborstel van een bierbrouwerij kon komen ophalen
Vervolg: die bierborstel was veevoer. Er kwamen nog 2 kinderen. Toen het 4 tal naar school ging kregen ze een goede opleiding, maar het werk op de boerderij ging altijd voor!! Jan is alleen begin jaren 70 nog weer in zijn geboortestreek voor een korte vacantie geweest. Er zijn verschillende Achterhoekers bij hun op bezoek geweest. In 1979 was hij ernstig ziek: een kwadaardige nieraandoening met uitzaaiiengen naar de longen. Helaas. Mijn oudere broer Bernard wilde op bezoek gaan, maar omdat hij geen Engels kende vroeg hij of ik mee wilde gaan. Tijdens de vlucht hoorden we dat hij Bediend was.... bij aankomst op het vliegveld stond JAN in de aankomsthal ! Tijdens de 14 dagen dat we daar waren hebben we zijn grote schare vrienden en kennissen kunnen bezoeken om hem afscheid te laten nemen...... Korte tijd later overleed hij waarbij ik overtuiging had dat hij dit levenseinde kon accepteren.
Bedankt Frans, voor het 'afmaken' van het verhaal over de emigratie van je broer Jan. Bij emigratie zijn de achterblijvers altijd benieuwd hoe het de mensen vergaan is, zo ook bij dit verhaal over Jan. Mooi om te lezen dat het hen goed gegaan is in Canada, dat zij er een eigen leven op hebben kunnen bouwen. En dan zeker het einde van je verhaal, over Jan die jullie zelf op het vliegveld op kwam halen. Dat zullen jullie vast nooit vergeten. Geweldig. Nogmaals dank Frans, voor je mooie verhaal.
