Als er een feest is waarbij tradities en gebruiken een grote rol spelen is het Sinterklaas wel.
Al sinds de middeleeuwen wordt er in Nederland een vorm van het Sinterklaasfeest gevierd. Tradities veranderen door de jaren, maar wist je dat sommige dingen zoals pakjesavond en ingepakte cadeautjes pas een recente toevoeging zijn aan ons Sinterklaasfeest?
De naamdag van Sint-Nicolaas is 6 december (overigens niet zijn verjaardag, maar zijn sterfdag) en vroeger werd het Sinterklaasfeest ook op die dag gevierd. Als kinderen 's ochtends wakker werden, kwamen ze in pyjama naar de woonkamer en stonden er cadeautjes. Sinterklaas was langs geweest!
Geen heerlijk avondje dus, maar meer een heerlijk ochtendje, zoals je kunt zien in de bovenstaande video van de familie van der Meulen.
Sinterklaas bij de familie School. Reek, ca. 1965
Fotograaf Christ School/Auteursrechthouder Ton Cruijsen, Collectie BHIC, nr. 1903-000465
Al vanaf de vijftiende eeuw zijn er verhalen waarbij er de avond ervoor schoenen werden klaargezet om de geschenken te ontvangen. Zo moet het Sinterklaasfeest langzaam naar de avond voorafgaand aan zijn naamdag verschoven zijn: de avond van 5 december. Eigenlijk is dat niet zo gek, als je bedenkt dat familie en gezelligheid een steeds belangrijker onderdeel van het feest werden. Een avond waarin je uren de tijd hebt voor elkaar en in het donker samen kunt zijn, past daar beter bij dan een viering in de ochtend, waarna weer overgegaan moet worden tot de orde van de dag.
Cadeaupapier is nog zo'n recente toevoeging aan het feest. Het is je misschien al opgevallen in de bovenstaande video: de cadeaus staan zonder verpakking op tafel. Pas na de Tweede Wereldoorlog werd het gebruikelijk om sinterklaasgeschenken in te pakken en verschijnt het eerste sinterklaaspapier. Tot zeker midden jaren 60 stalden veel gezinnen de cadeaus samen met snoepgoed onverpakt uit op tafel, alsof het een mooie etalage was. "Op de tafel rijden" werd het in Brabant ook wel genoemd, dat deed de goedheiligman dan in de nacht van 5 op 6 december. Kinderen kregen vaak een eigen hoekje van de tafel en gingen meteen spelen met de cadeautjes die ze kregen.
Onverpakte cadeaus uitgestald bij de haard: Sinterklaas bij Cees en Narda Legius. Best, 1925
Fotograaf onbekend, Collectie RHCe, nr. 501532
In de video van de familie van der Meulen zien we veel verschillende cadeaus op de tafel staan: poppen, een leesplankje en ander speelgoed, snoepgoed zoals taaitaai poppen en ook meer praktische cadeaus zoals een paraplu en nieuwe schoenen.
Dat we juist filmbeelden hebben van een Sinterklaasviering bij een familie waar veel cadeautjes uitgedeeld worden is geen verrassing: het is logisch dat een familie met een filmcamera een rijkere familie dan gemiddeld is. Het zal er zeker niet precies zo aan toe zijn gegaan in alle gezinnen, maar Sinterklaas was wel een feest voor rijk en arm. In de armere milieus kregen kinderen vaak fruit zoals een sinaasappel, of eenvoudige zelfgemaakte cadeaus.
Deze aflevering is fantastisch leuk om te lezen en te bekijken.
Wat leuk om te lezen, Rien, dat je er zo van genoten hebt. Als je je herinneringen aan deze tijd nog met ons wilt delen, dan kan dat zeker !
Bij het zien van deze beelden krijg ik tranen in mijn ogen. Zooooo mooi en zooooo gewoon dat Sinterklaasgeluk. Ook ik voel de spanning nog van dat prachtige kinderfeest . Jaren 50 waren het. 6 december vroeg uit bed en dan beneden die tafel vol met kindergeluk.
Mijn vader die wekenlang , vooral in de avonduren, zich had uitgesloofd om voor mij poppenbedje, tafeltje met stoeltjes en een heuse kledingkast op poppenformaat had gemaakt en voor mijn broertje een grote veewagen. Hoe mooi was dat allemaal geworden. En nu na ruim 60 jaren spelen daar onze kleinkinderen nog mee.
En ook herinner in me nog die vurig gewenste Hudora rolschaatsen met ijzeren wielen. Ik denk dat er veel mensen wakker zijn geworden op die bewuste hele vroege ochtend van 6 december toen van het gekras op het trottoir (de stoep in Brabant). Ein ik heb nog zooooo veel dierbare herinneringen aan de sinterklaastijd uit die periode, ook hoe we daar naar toe leefden op de lagere school. En hoe spannend was het als heel de school op de speelplaats in één grote kring, hand in hand, liedjes zong en dan plotseling op het dak van de fietsenstalling talloze zwarte Pieten verschenen. Man man, we werden gehoord. De tekst van dat ene , zo speciale lied, wat we zongen al lopend in die grote kring , met gebaren, ken ik nog van buiten.
Tja, toen was geluk nog heel gewoon….
Beste Marijke, hartelijk dank voor je reactie. Wat kun je jouw gevoel van toen goed omschrijven, ik voel het gewoon helemaal met je mee. Wat mooi om te lezen dat jouw vader de cadeaus zelf maakte, maar dat wisten jullie natuurlijk veel later pas?
Tegenwoordig heten alle (roetveeg-)Pieten 'Piet'. In de jaren vijftig heetten sommige 'Sjaak Zjoer' of 'Krabbedoelie'. En het paard van Sinterklaas heette 'Ouwe Klaas', en geen 'Americo'.
Beste K.M.J. Dircksens, leuk om te lezen dat niet alleen bepaalde tradities maar ook wat van de namen door de loop van tijd veranderd zijn. Bedankt voor deze aanvulling! Nu ben ik wel benieuwd of ook in de jaren zestig en later andere namen voor Piet en voor het paard in gebruik waren... Weet jij daar misschien ook nog iets over?
Krabbedoelie.
Ik herinner me uit die tijd iets van Trappedoelie.
En het paard van Sinterklaas heet nu 'Ozosnel' :-)
Ik ken Sjaak Sjoer ook als oude naam voor een piet, mijn oma vertelde daar altijd over. Later heb ik het wel eens opgezocht en vond ik dat die naam alleen in Tilburg werd gebruikt, ik ben benieuwd of jij daar ook vandaan komt K.M.J. Dirksen.
Het paard van Sinterklaas heette lange tijd Amerigo omdat het (echte) politiepaard dat bij de landelijke intochten gebruikt werd zo heette. Dat was dus jarenlang hetzelfde paard!
En in België heet het paard Slechtweervandaag :)
Ik kom uit Waalre. Dus Sjaak Zjoer is wijd en zijd bekend. Zelfs in Frankrijk heb ik zijn naam wel eens gehoord…😉
@Koen haha ja :D ik heb me altijd afgevraagd of die naam iets te maken had met de Franse uitspraak, of dat het gewoon toeval is.
Maar toch minder Tilburgs dan gedacht, ik ben dan wel heel benieuwd of het een echt Brabants fenomeen was of dat Sjaak Sjoer in heel Nederland bekend was!
