BiBAan het begin van de twintigste eeuw werd Tilburg namelijk al gefilmd, maar helaas zijn deze beelden verloren gegaan. Desondanks kunnen we nog best wat ontdekken over deze oudste filmbeelden van de textielstad.
De oudste overgeleverde filmbeelden van Tilburg brengen ons naar 1921. In dat jaar werd het Heilig Hartbeeld voor de Heuvelse kerk onthuld. Prachtige beelden, maar zeker niet de eerste keer dat de stad op film werd vastgelegd.
Te zien op de kermis
Militaire Muziekwedstrijden
De vroegste verwijzing naar een Tilburgse film is te vinden in de Nieuwe Tilburgsche Courant van 26 augustus 1905. In grote letters staat geschreven: "[...] de nieuwste opnamen van den tegenwoordigen tijd" en daaronder: "Als eigen opname zal worden gepresenteerd de Militaire Muziekwedstrijden te Tilburg".
Deze wedstrijden werden in juni van dat jaar gehouden met onder andere een militaire parade over de Spoorlaan en voorstellingen in de tuin van de NK Harmonie in de Stationsstraat.
Advertentie van Benners Bioscope in de Nieuwe Tilburgsche Courant van 24 augustus 1905. Hierin de aankondiging voor de vertoning van mogelijk de eerste filmbeelden van Tilburg tijdens de kermis.
Bron: Nieuwe Tilburgsche Courant van 24 augustus 1905, via Delpher.
Deze vertoning op de kermis van Tilburg was voor velen waarschijnlijk de eerste keer dat ze hun stad en wellicht zelfs zichzelf op film zagen.
Het moet een bijzondere gebeurtenis zijn geweest.
Helaas is de film verloren gegaan. Celluloid was kwetsbaar, maar bovenal kostbaar, waardoor een rol na vertoning vaak werd hergebruikt. Toch kunnen we dankzij een ander medium nog een beetje meegenieten van deze Muziekwedstrijden uit 1905. Amateurfotograaf en textielfabrikant Rudolf Diepen maakte namelijk een prachtige fotoserie van het festijn.
Van kerk tot kermis
Andere verdwenen Tilburgse films
Een andere vermelding van een vroege verdwenen film is die van het uitgaan van de Sint Josephkerk, beter bekend als de Heuvelse kerk, in 1906. Ook deze films is vervaardigd door een kermisexploitant. Hendricus Hommerson trok met zijn reizende bioscoop door het land en kwam zodoende ook in Tilburg.
Lokale opnames
Exploitanten zoals Hommerson en Brenner maakten in de vroege negentiende eeuw vaak in aanloop naar een kermis lokale opnamen. Deze werden vervolgens tijdens het evenement aan het publiek getoond om mensen te trekken. Waarschijnlijk was dit ook het geval bij de film uit 1906 en werd de filmrol na vertoning weer gebruikt voor een nieuwe opname in een nieuwe stad.
Nieuwe burgemeester
De feestelijke installatie van burgemeester Godefridus Raupp (Bergeijk 7 januari 1857 – Bloemendaal 16 mei 1932) op 6 juni 1907 werd ook op film vastgelegd, maar is wederom niet vereeuwigd. Gelukkig zijn er in dit geval nog wel mooie foto's overgeleverd van de aankomst op het station en een feestelijke optocht.
Soms is er echter bijna niets meer bekend over een film. Zo is er een vermelding over een film van de Tilburgse Landbouwtentoonstelling in 1909, maar ontbreekt verder iedere verwijzing.
Burgemeester Raupp ontvangt koningin Wilhelmina op de Internationale Tentoonstelling van Nijverheid, Handel en Kunst te Tilburg op 14 juli 1913.
Foto: fotograaf onbekend, collectie Regionaal Archief Tilburg nr. 003326
Bezoek koningin Wilhelmina
Bij het speuren naar de oudste film, is het niet voldoende om enkel lokale bronnen te bekijken. Zo staat in de krant Het nieuws van den dag: kleine courant van 16 juli 1913 een interessante advertentie. Bioscoop Pathé aan de Amsterdamse Kalverstraat kondigt het programma aan waarbij onder vliegdemonstraties aan het IJ en een gymnastiekuitvoering staat vermeld: “De Koningin te Tilburg".
Waarschijnlijk gaat het hier om bewegend beeld van het bezoek van koningin Wilhelmina op 14 juli 1913. Ze bezocht Tilburg die dag ter gelegenheid van de Internationale Tentoonstelling van Nijverheid, Handel en Kunst.
De muziekkiosk en machinehal op de Internationale Tentoonstelling van Nijverheid, Handel en Kunst te Tilburg.
Foto: Adriaan van Beurden, collectie Regionaal Archief Tilburg nr. 003310
Klucht
De tentoonstelling zelf werd overigens ook gefilmd. Waarschijnlijk als onderdeel van de film Jacques op de Tilburgse kermis. Anders dan voorgaande voorbeelden is dit geen feitelijke registratie, maar een klucht die draait om het komische personage Jacques, een Tilburgse kappers-assistent die graag wil werken op de tentoonstelling, maar hierin op komische wijze faalt. Zo raakt hij afgeleid door vrouwelijk schoon en haalt hij een nat pak in de vijver.
In de Bioscoop-Courant van 11 juli 1913 staat een lovende recensie over de "prachtig geslaagde" klucht, maar helaas is ook Jacques op de Tilburgse kermis verloren gegaan.
Zicht op de Heuvelse kerk vanuit de Sint Josephstraat omstreeks 1906.
Foto: Au Héron, collectie Regionaal Archief Tilburg nr. 023231
Tilburg op film
Wat is er nog wel?
Hoewel we de vroegste films van Tilburg dus niet meer kunnen bekijken, zijn er toch prachtige vooroorlogse beelden van de stad bewaard gebleven. Zoals de al genoemde onthulling van het Heilig Hartbeeld voor de Sint Jozefkerk, de kerk uit de verdwenen film van 1906, maar dan een aantal jaar later.
Daarnaast zijn er schitterende beelden van de kampioenschappen wielrennen, een bijenmarkt, de opening van het paleis-raadhuis en nog veel meer.
Kortom, gaat dat zien!
Thema's
